Hoe je medewerkers (pro)actiever krijgt
Gepubliceerd op 26 juli 2011 door Petra van Reek
Als (HR-)manager of bedrijfsarts voer je dagelijks gesprekken met medewerkers. Je ziet het als jouw taak om naar hen te luisteren en te helpen als ze vragen of problemen hebben. Je steekt hier veel tijd en energie in, maar soms lijkt het wel alsof ze niet geholpen willen worden. Want elke keer als zij klagen over een probleem en jij een oplossing biedt, weten ze je precies te vertellen waarom die voor hen niet werkt. Hoe frustrerend!
Wat gebeurt hier nou? Hoe krijg je deze medewerkers nou zo ver dat ze zélf weer oplossingen gaan bedenken voor hun problemen? Dat ze proactiever worden en zich minder afhankelijk van jou opstellen? Als je anderen graag helpt, is de kans groot dat je in de dramadriehoek bent beland, een interactiepatroon dat vaak optreedt tussen ‘helper’ en ‘hulpvrager’.
Laat me je eerst wat meer vertellen over de dramadriehoek. Daarna geef ik je graag een paar tips hoe je hier uit kunt blijven, zodat je medewerkers meer eigen verantwoordelijkheid nemen voor hun problemen (of het nou gaat om hun ziekteverzuim of andere problemen).
De dramadriehoek: redder, slachtoffer en aanklager
De dramadriehoek is een communicatiepatroon dat is ontwikkeld door Stephen Karpman. In het patroon worden drie rollen onderscheiden, die van: redder, slachtoffer en aanklager. Zie onderstaande figuur.
Je kunt jezelf het stempel ‘redder’ geven als je anderen graag helpt, zelfs als ze niet om je hulp of advies vragen. In mijn verzuimtrainingen zie ik vaak (hr-)managers onbewust deze rol op zich nemen.
Typerende uitspraken van de redder zijn:
- “Weet je wat jij moet doen?”
- “Maak je geen zorgen, ik regel het wel even voor je.”
- “Ik stel voor dat je het volgende doet.”
Klinkt heel nobel allemaal, maar er schuilt een gevaar in reddersgedrag. Redders creëren namelijk slachtoffers. Want zolang de redder alle problemen oplost, hoeft de ander niks te doen. Onbedoeld maakt de redder de mensen om zich heen passief en van hem afhankelijk. Hulpvragers worden zo steeds hulpelozer en transformeren in slachtoffers.
Typerende uitspraken van ‘slachtoffers’ zijn:
- “Ik weet niet hoe ik het aan moet pakken. Kun jij me helpen?”
- “Ik kan het niet, jij bent daar veel beter in.”
- “Ja, maar het is zo moeilijk.”
Kenmerkend voor redders en slachtoffers is dat zij elkaar versterken in hun gedrag. Hoe meer de redder (ongevraagd) adviseert, hoe meer het slachtoffer gaat ja-maren. Dit nodigt de redder weer uit om met een nog beter advies te komen. De redder gaat dus steeds harder werken en het slachtoffer wordt steeds hulpelozer en passiever.
Op den duur zal één van beide partijen verschuiven naar de rol van aanklager. Of de redder is het zat en klaagt het slachtoffer aan omdat hij zich niks doet met de geweldige adviezen die hij krijgt. Of het slachtoffer klaagt de redder aan omdat hij (in zijn ogen) niks kan met die waardeloze adviezen. Met als gevolg dat de redder zich slachtoffer voelt van de ander, omdat al zijn moeite uiteindelijk niets oplevert.
Het zal je inmiddels wel duidelijk zijn dat je de dramadriehoek beter kunt vermijden. Als je er toch in belandt, kun je er beter zo snel mogelijk uit komen. Scheelt je enorm veel tijd en verloren energie. Maar hoe doe je dat? Ik geef je hieronder vijf tips die je kunt toepassen in gesprekken met medewerkers die de rol van slachtoffer hebben aangenomen.
Tip 1: neem de signalen van je lichaam serieus
Merk je dat je moe wordt of irriteert aan de ander? Neem je gevoel serieus en kijk waardoor het komt. Zit de ander te ja-maren als een slachtoffer? Of praat de ander meer over zijn klachten dan over oplossingen? Dan kan het heel goed zijn dat het slachtoffergedrag de bron van je vermoeidheid is. Verander in dat geval van strategie, zie tip 2.
Tip 2: ga niet vertellen, maar vragen stellen
Stop met (on)gevraagd adviseren, helpen of overtuigen, want het heeft toch geen zin. Stel in plaats daarvan vragen. In het geval van het verzuimgesprek kun je bijvoorbeeld vragen wat de ander tot nu toe heeft gedaan om het ziekteverzuim te beperken en wat hij nu van plan is er aan te gaan doen. Zegt de medewerker (nog in de rol van slachtoffer) dat hij niet weet wat hij moet doen? Zie tip 3.
Tip 3: laat verantwoordelijkheden waar ze horen
Stap dus niet alsnog in de valkuil van het aandragen van oplossingen, maar laat de medewerker er nog wat langer over nadenken en zélf met een voorstel komen. De kans dat hij er zich dan aan committeert is namelijk veel groter dan als jij (weer) met een voorstel komt.
Het betekent natuurlijk niet dat jij als (hr-)manager of bedrijfsarts nooit meer je hulp mag aanbieden aan medewerkers. Het idee is alleen dat je het niet direct doet, wat ik nu nog veel (hr-)managers in mijn verzuimtrainingen zie doen.
Tip 4: wees hard op de inhoud, maar zacht voor de persoon
Als bijvoorbeeld een frequent verzuimende medewerker weigert mee te denken in oplossingen, spreek hem hier dan op aan (= hard op de inhoud). Een zieke medewerker is immers verplicht actief mee te werken aan zijn herstel. Doe dit alleen wel op respectvolle wijze (= zacht voor de persoon). Daarmee voorkom je in de dramadriehoek te stappen (het slachtoffer aan te klagen) en bereik je uiteindelijk het meest.
Tip 5: onderschat je medewerkers niet
Redders vinden het vaak heerlijk om nodig te zijn. Of ze onderschatten de ander en schieten daarom snel te hulp. Je zou dus kunnen zeggen dat ze zich onbewust superieur opstellen. Als je een voorstander bent van gelijkwaardig contact, geef de ander dan eens wat vaker de kans zijn eigen problemen op te lossen. Je zult zien dat mensen competenter zijn dan jij in je reddersrol denkt! ;-)
© Petra van Reek | IK-werk
Ik ben benieuwd naar je reactie!
Ben jij ook wel eens in de dramadriehoek gestapt? Zo ja, hoe ben je hier mee omgegaan? Welke tips wil je andere lezers nog meegeven? Je kunt hieronder je reactie plaatsen.
Reacties
Na een seminar gevolgd te hebben bij Petra Van Reek ben ik me meer bewust van het gevaar van de drama driehoek en heb gemerkt dat mensen zelf veel meer bereiken als je niet alles voor ze oplost.
Dank voor je reactie op mijn kersverse blog, je bent de eerste!
Mooi om te horen dat je het gevaar van de dramadriehoek nu in je werk herkent en er uit kunt blijven. Dat scheelt jou weer een hoop tijd en energie.
Veel succes in deze voor jou drukke periode!
Hartelijke groet,
Petra
Deel opties
Warning: sizeof(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /var/www/vhosts/ikwerkcoaching.nl/httpdocs/scripts/pages/blogItem.php on line 47
Plaats een reactie:
"Ik leer hardwerkende professionals hoe ze met meer ontspanning, energie en plezier kunnen (samen)werken en (hr-)managers hoe zij kunnen bijdragen aan de bevlogenheid en duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers." 
